Bu soruyu İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Orman Entomolojisi Koruma Anabilim Dalı Profesörü Tamer Öymen cevapladı. "Bu kelebeklere özellikle meşelerin olduğu kesimlerde sıklıkla karşılaşmak mümkün... Kısa süreli bir olay, birkaç gün içinde bitecek. Bu türün adı Lymantria Dispar. Türün erkekleri kahverengi... Genellikle onlara rastlamak mümkün. Çoğalmak için dişi arıyorlar...

Dişiler ise beyazımsı ve uçamazlar... Bu türün insanlara hiçbir zararı yoktur. Herkese doğanın bu gösterisini izlemesini öneririm."

Bizim sizin için derlediğimiz bilgiler:

Lymantria Dispar

Çok sayıda bitki türünde zararlı olan Lymantria dispar L. (Kuzey Amerika’da 450, Avrupa’da 300), yaprak zararlısı bir böcektir. Genelde 5-7 yılda bir bir yörede çok fazla çoğalarak arız olduğu ağaçları tamamen yapraksız hale getirebilmekte, yaprak kayıpları iki yıl üst üste tekrarlandığında ağaçların büyük kısmı ölebilmektedir (ÖYMEN, 1982). Ülkemizde genellikle yapraklıları (özellikle meşe ) tercih eden böcek yöremizde ibreli plantasyonlarında da zararlı olmaktadır. Bu konudaki ilk kayıt Çenedağı ağaçlandırma sahasında  1981 yılında  Pinus radiata ve Pinus nigra’larda tespit edilmiştir(YILDIZ, 1981). 2003 yılında Kocaeli Yarımadası’nda çok yaygın olan ve populasyon patlaması yapan zararlı, baltalık işletme sınıfı sahalarında meşelerde %50-100 arasında yaprak kaybına yol açmıştır. Aynı zamanda yörede yaygın olan ibreli plantasyonlarda bu zarardan etkilenmişlerdir.

Zararı

Lymantria dispar yapraklı ve iğne yapraklılarda en önemli yaprak zararlılarından biridir. Yapılan bir araştırmada bir erkek larvanın yaprak tüketimi 165,71 cm2 , dişi larvanın yaprak tüketimi ise 495,97 cm2 olarak belirlenmiştir. Erkek ve dişi larvalar arasındaki yaprak tüketim farkı, erkek fertlerin 5, dişi fertlerin 6 larva dönemi geçirmesi ve toplam larva döneminin erkeklerden bir hafta fazla olması sebebiyledir (ÖYMEN, 1979).  Yaprak kaybının ağacın ölümüyle sonuçlanması ağaç türleri, çevre baskıları, ağacın sağlığı ve yaprak kaybının derecesi arasındaki ilişkilere bağlıdır. Üst tabakadaki ağaçlarda (Meşe) yaprak kaybından ölüm oranı ABD tepe çatısı iyi gelişmiş ağaçlarda, %13, kötü gelişenlerde %35, alt tabakadaki fertlerde ise %67 olarak belirlenmiştir. Tekrarlanan yaprak kaybı durumunda  ölüm oranı %84 lere çıkmaktadır (KEGG, 1973). Ağaçlardaki yaprak kaybı sekonder zararlı bazı mantar ve böceklerin tasallutunu kolaylaştırır.
 Böcek her 5-7 senede bir çok fazla üreyerek geniş sahalarda zararlı olmaktadır. İzmit Orman İşletme Müdürlüğü sahalarında 1972 yılında baltalık sahalarda, 1980-1981 yıllarında baltalık ve ibreli ağaçlandırma sahalarında zararlı olmuştur (YILDIZ, 1981). 1997-1998 yıllarında Demirköy-İğneada civarındaki ormanlarda özellikle meşelerde etkili olmuştur.  2003 yılında çok yoğun üreme yaparak İzmit, Kerpe Araştırma Ormanında 90 ha Radiata meşceresinde %90-100, 60 ha sahada %40-50 oranında ibre kaybına sebep olmuştur. Ayrıca İzmit-Taşköprü Orman İşletme Şefliği Karaçam sahalarında Çam keseböceği zararı görmüş sahalarda, ibre kaybına sebep olarak, sekonder zararlı kabuk böcekleri (Ips erosus, Ips sexdentatus), Pissodes sp., gibi böceklerin gelmesine ve kurumalara sebep olmaktadır.  Ayrıca İzmit , Şile ve Kanlıca (Alemdağ) Orman İşletme müdürlükleri baltalık sahalarında özellikle meşelerde %50-100 arasına yaprak kaybına yol açmıştır. Aynı yöredeki orman yakınındaki kavak, söğüt ve elma, armut gibi ağaçlarda da %50-60 yaprak kaybına sebep olmuştur.

Populasyon Yoğunluğunun Gözlenmesi ve Mücadele Yöntemleri

Populasyonun Yoğunluğunun İzlenmesi

Lymantria dispar populasyuon düzeyinin izlenmesi için birkaç metot vardır. Metot seçimi izlemenin yapılacağı örnek alanların büyüklüğüne, şüphelenilen populasyon seviyesine dayandırılır. Belli başlı metodlar;
Feromon tuzağı ile erkek kelebek yakalanması:     Türe özgü cinsel çekici feromon ihtiva eden tuzaklar ergin çıkışı öncesi yerleştirilir. Yakalanan kelebek sayısının yıldan yıla değişmesinden populasyon tahminleri yapılır.
Larva tuzaklaması:     Larvalar gündüz saatlerinde gövdeye inerek gölgeli kısımlarda toplanmasından yola çıkılarak kullanılan bir yöntemdir. Çuval bezinin gövdeye sarılmasıyla oluşturulan tuzakla larva toplanması populasyon yoğunluğun hesaplanmasında faydalı olmasa da düşük populasyondan artmaya başlayan populasyona geçildiğinin belirlenmesinde faydalı bir göstergedir. Örtü altında toplanan larvalar haftada iki kere sayılır ve yok edilir.
Yumurta kümeleri sayımı:    Bu böceğin yumurtaları Ağustos-Nisan ayları arasında, yani 7-8 ay kadar mevcut olduğundan, sayılması gelecek vejetasyon dönemindeki populasyon yoğunluğu konusunda karar vermede faydalı olmaktadır. Yumurta sayımı için birkaç metot geliştirilmiştir.
Bu metodlardan bazıları, meşcere içinde bir yönde yürüyerek önceden belirlenmiş sayıya kadar sayma, İki gözlemci sahanın içinden 5 dakika yürüyerek görebildikleri bütün yumurtaları sayarlar.  İki sayımın ortalaması hesaplanarak, hektardaki yaklaşık yumurta kümesi sayısı bulunur. Bulunan yumurta kümesi sayısı daha önceden belirlenmiş  zarar eşiği değerinden yukarıdaysa mücadelenin gerekli olduğuna karar verilir. Yoğun sayım; belli sahada yumurtaların bulunabileceği her yere dikkatle bakılarak sayım yapılmasıdır (Düşük populasyonlarda). Ayrıca belirlenmiş deneme alanlarındaki bütün yumurta kümelerinin sayılarak, hektardaki yumurta kümesinin hesaplanması şeklinde de yapılır (CARTER at al. 1994).
Yaprak kaybının izlenmesi: Yaprak kaybı miktarından populasyon tahmini, yapılan ilaçlamanın etkinliğinin belirlenmesi için yapılır. İzleme larva gelişiminin fazla olduğu periyotta yersel veya havadan yapılabilir.
Zarar eşiği/Mevcut populasypon seviyesi: Lymantria dispar etkinliği ile ilgili tahminlerden populasyon yoğunluğunu temel alan çalışmalar kısmen başarılıdır. Geçerli yaprak kaybı eşik değeri kabaca hesaplanır. ABD’de Lymantria dispar yumurta kümesi sayısı 625-1250 adet/ha olduğunda farkedilir, ölçüde yaprak kaybına sebep olabileceği kabul edilmekte ve rekreasyon sahaları ile yerleşim alanlarında mücadele önerilmektedir (GENSER at al. 1985).

Lymantria dispar L.’a Çevre Faktörlerinin Etkisi

Sıcaklık: Yumurtalarda –29 C 0’den daha düşük sıcaklıklar yüksek oranda ölüme sebep olurlar. 0 derecenin altındaki sıcaklıklar larvalar için öldürücüdür(MCMANUS at all. 1989).
    Nem:Yumurtaların yeni açılması sırasındaki şiddetli yağışlar larvaların boğulmasına sebep olabilir. Larvaların birinci safhasında iken yağışlı havalar göçün gecikmesine ve larvaların yaprakların alt yüzlerinde toplanmasına sebep olur. Toplu halde bulunmanın uzaması larvalarda sıkıntı ve NPV’ye karşı hassasiyetini arttırır. Yağmur ve nem Entomophaga sp. mantarının yaygınlaşmasını ve etkisini arttırır (WESELOH ve ANDREADIS, 1992).
    Işık: Larvalar yumurtadan çıktıktan sonra ışığa yönelirler, bu larvaların besleneceği ve rüzgar tarafından başka ağaçlara taşınacağı ağacın üst kısımlarına gitmesini sağlar. Genç larva (1-3. safha) günün tamamında yaprak üzerinde kalır, olgun larva  ise gece beslenir gündüz gövdenin alt kısımlarında dinlenir.
Rüzgar: Larvaların yayılmasında  rüzgar büyük rol oynar. Yeni çıkan larva hemen yumurtanın konulduğu yerin üst kısımlarına tırmanır. Larvaların çok uzun tüylerle kaplı olması ve rüzgarla taşınırken oluşturduğu ipeksi iplikciler larvanın balon veya paraşüt gibi süzülmesini sağlarlar.
Yaprağın kimyası: Lymantria dispar beslenirken diğer yaprakların besin değerinde azalma, kimyasal zehirlilik seviyesinde artış görülür. Sonuç olarak yaprağı yenilmiş ağaçlarda larvaların gelişmesi zayıflar. Bazı durumlarda bu değişimler yüksek populasyonun azalmasına katkıda bulunur (SCHULTZ and BALDWIN, 1982) .
Populasyon yoğunluğu: Epidemi şartları altında gelişme zamanı 1-2 haftadan fazla azalır, sex oranında erkek ağırlıklı olur, daha az sayıda yumurta meydana getirebilen daha küçük boyutta erginler oluşur (ELKINTON and LIEBHOLD, 1990).  Düşük populasyon düzeyinde olgun larvalar sadece geceleri beslenir, gündüz korunaklı dinlenme yeri ararlar. Epidemi hallerinde, olgun larvalar devamlı ağaç tepe çatısında kalırlar ve gece gündüz aralıklı olarak  beslenirler, ancak düşük populasyon düzeyinde ki larvalardan daha fazla yaprak tüketemezler.

Lymantria disparın doğal düşmanları ve Biyolojik Mücadele

Bu zararlının çok sayıda predatör ve parazitleri olmasına karşın epidemileri önleme kabiliyetleri mevcut değildir. Çok miktarda parazitlerini üreterek mücadele çalışmaları halen başarılı olamamıştır. Bununla birlikte doğal düşmanları da Entegre Mücadele elemanlarından biri olarak kullanılmalıdır.